Khám Phá Điện Thái Hòa | Du lịch Thành phố Huế Chi Tiết

Giới thiệu Điện Thái Hòa

Điện Thái Hòa và sân Đại triều nghi

Điện Thái Hòa là công trình quan trọng nhất trong khu vực Hoàng thành Huế – nơi các vị vua Nguyễn ngự trên ngai vàng cai trị đất nước trong hơn 100 năm.

Cầu Trung Đạo và điện Thái Hòa. (Nguồn: Trung tâm BTDT Cố đô Huế)

Theo các nhà nghiên cứu, chữ Thái Hòa trong tên gọi “Thái Hòa Điện” của công trình mang ý nghĩa triết học sâu sắc. Chữ “Thái” là sự lớn lao, to rộng, chữ “Hòa” hàm ý “hài hòa, hòa hợp”-cuộc sống hòa hợp âm và dương, giữa cương và nhu, giữa người và người, giữa người và Trời, giữa người và Đất thì mới hữu ích cho vạn vật. Khi cuộc sống đạt được sự hài hòa rộng lớn trong mọi mối quan hệ thì sẽ có điều kiện để phát triển mạnh mẽ. Trên một nghi môn bằng đồng dựng trước mặt điện Thái Hòa, ở đầu cầu Trung Đạo có gắn một biển đề: “Trung hòa vị dục”. Ý nghĩa của câu này cũng xuất phát từ tư tưởng: Trung là cái gốc lớn của thiên hạ, Hòa là đạt đạo của thiên hạ, khi đạt được sự trung hòa tột cùng rồi thì trời đất yên ổn, vạn vật sinh sôi nảy nở. Như vậy, ý nghĩa của câu này có liên quan mật thiết với hai chữ “Thái Hòa” của công trình kiến trúc chính. Có thể xem tên gọi của điện Thái Hòa như một tiêu chí, một ước nguyện của các vua nhà Nguyễn về một nền thái bình no ấm, đất nước và vương triều đều phát triển, thịnh vượng.

Được khởi công xây dựng vào tháng 2 năm 1805 và hoàn thành vào tháng 10 cùng năm, điện Thái Hòa là một trong những công trình tiêu biểu của kiến trúc cung đình Huế.

Hàng cột trong điện Thái Hòa. (Ảnh: Hà Thành – Tạp chí Travellive)

Về kiến trúc, cung điện này được xây theo lối trùng thiềm điệp ốc và được chống đỡ bằng 80 cột gỗ lim được sơn thếp và trang trí hình rồng vờn mây – một biểu tượng về sự gặp gỡ giữa hoàng đế và quần thần đúng như chức năng vốn có của ngôi điện. Nhà trước và nhà sau của điện được nối với nhau bằng một hệ thống trần vỏ cua. Hệ thống vì kèo nóc nhà sau tương đối đơn giản, chỉ làm theo kiểu “vì kèo cánh ác”, nhưng hệ thống vì kèo nóc nhà trước thì thuộc loại vì kèo “chồng rường – giả thủ” được cấu trúc tinh xảo. Toàn bộ hệ thống vì kèo, rường cột, xuyên trến ở đây đều liên kết với nhau một cách chặt chẽ bằng hệ thống mộng mẹo chắc chắn. Mái điện lợp ngói hoàng lưu ly, nhưng không phải là một dải liên kết mà được chia làm ba tầng chồng mí lên nhau theo thứ tự từ cao xuống thấp, gọi là mái “chồng diêm” hoặc “trùng thiềm”, mục đích là để tránh đi sự nặng nề của một tòa nhà quá lớn đồng thời để tôn cao ngôi điện bằng cách tạo ra ảo giác chiều cao cho tòa nhà. Giữa hai tầng mái trên là dải cổ diêm chạy quanh bốn mặt của tòa nhà. Dải cổ diêm được phân khoảng ra thành từng ô hộc để trang trí hình vẽ và thơ văn trên những tấm pháp lam (đồng tráng men nhiều màu) theo lối nhất thi nhất họa.

Về trang trí cũng như kiến trúc của điện Thái Hòa nói chung, có một khái niệm đặc biệt đáng chú ý là con số 5, và nhất là con số 9. Hai con số này chẳng những xuất hiện ở trang trí nội ngoại thất của tòa nhà mà còn ở trên các bậc thềm của nó nữa. Từ phía Đại Cung Môn của Tử Cấm Thành đi ra điện Thái Hòa, vua phải bước lên một hệ thống bậc thềm ở tầng nền dưới là 9 cấp và ở tầng nền trên là 5 cấp. Trước mặt điện số bậc cấp bước lên Đệ nhị Bái đình và Đệ nhất Bái đình cộng lại là 9. Tiếp đó, hệ thống bậc thềm ở nền điện cũng có 5 cấp. Đứng ở sân Đại triều nhìn vào hay từ phía Tử Cấm Thành nhìn ra người ta đều thấy trên mỗi mái điện đều được đắp nổi 9 con rồng ở trong các tư thế khác nhau: lưỡng long chầu hổ phù đội bầu rượu, lưỡng long chầu mặt nhật, hồi long (rồng quay đầu lại), rồng ngang v.v… Ở nội điện cũng thế, từ ngai vàng, bửu tán, các mặt diềm gỗ chung quanh cho đến mỗi mặt của ba tầng bệ mỗi nơi đều trang trí một bộ 9 con rồng. Có thể nói điện Thái Hòa là giang sơn để cho loài rồng bay lượn.

Ngai vàng của hoàng đế. (Ảnh: Hà Thành – Tạp chí Travellive)

Phía trước điện Thái Hòa là sân Đại triều nghi, nơi các quan đứng dự lễ Đại triều. Hàng tháng, các vua Nguyễn tổ chức lễ Đại triều vào hai ngày mồng 1 và 15 (âm lịch), tập trung đầy đủ bá quan văn võ. Sân có 2 tầng, được lát đá Thanh, hai bên dựng 2 hàng “phẩm sơn” (bia đá nhỏ, trên có khắc thứ bậc của các quan từ nhất phẩm đến cửu phẩm, mỗi bậc có 2 hạng: chánh và tòng). Tầng trên cùng dành cho các quan văn võ từ nhất phẩm đến tam phẩm. Tầng dưới dành cho các quan văn võ từ tứ phẩm trở xuống. Vị trí dưới cùng, phía gần cầu Trung Đạo là nơi dành cho các hương lão đứng chầu trong những dịp khánh tiết.

Ngoài 2 lễ Đại triều hàng tháng, điện Thái Hòa còn là nơi triều đình tổ chức các hoạt động quan trọng như lễ Đăng quang, lễ Vạn thọ, v.v… Vào những dịp này, nhà vua ngồi uy nghiêm trên ngai vàng. Chỉ các quan Tứ trụ và những hoàng thân quốc thích của nhà vua mới được phép vào điện diện kiến. Các quan khác có mặt đông đủ và đứng xếp hàng ở sân Đại triều theo cấp bậc và thứ hạng từ nhất phẩm đến cửu phẩm, quan văn đứng bên trái, quan võ đứng bên phải.

Sân Đại triều nghi với hàng “phẩm sơn”. (Ảnh: Hà Thành – Tạp chí Travellive)

Trải qua thời gian, điện Thái Hòa đã được trùng tu sửa chữa nhiều lần, trong đó phải kể đến đợt trùng tu lớn vào năm 1833 khi vua Minh Mạng cho tái quy hoạch các công trình trong Hoàng thành Huế, dời công trình từ vị trí cũ cách một đoạn không xa về phía bắc đến vị trí hiện nay; và đợt trùng tu vào năm 1923 dưới thời vua Khải Định để chuẩn bị cho lễ Tứ tuần Đại khánh tiết của nhà vua (mừng vua tròn 40 tuổi) diễn ra vào năm 1924. Các hệ thống cửa kính và phần bửu tán thếp vàng đều được làm vào giai đoạn này.

Nhìn chung, qua hai đợt trùng tu lớn nói trên cũng như nhiều lần trùng tu sửa chữa nhỏ diễn ra dưới thời vua Thành Thái và những thập niên gần đây (vào năm 1960, 1970, 1981, 1985 và 1992) điện Thái Hòa đã ít nhiều có thay đổi, vẻ cổ kính ngày xưa đã giảm đi một phần. Tuy nhiên, cốt cách cơ bản của nó thì vẫn còn được bảo lưu, nhất là phần kết cấu kiến trúc và trang trí mỹ thuật.

Với vị trí trang trọng trên trục dũng đạo của Hoàng thành và nhiều ý nghĩa mang tính biểu tượng trong trang trí kiến trúc, điện Thái Hòa nổi bật uy nghi trong cảnh quan hoành tráng, thực sự là công trình tiêu biểu nhất trong quần thể kiến trúc cung đình Huế cả về giá trị lịch sử và nghệ thuật.

Ngày nay, thời vàng son của triều đại quân chủ không còn, nhưng với vẻ cổ kính thâm nghiêm của cung điện – nơi in dấu bao sự kiện trọng đại về một thời oanh liệt đã qua của triều đại phong kiến nhà Nguyễn, cũng như những gì còn bảo lưu trong cung điện cho đến ngày nay, khi viếng thăm du khách sẽ được thỏa thích nhìn ngắm những tác phẩm nghệ thuật và hồi tưởng quá khứ mà suy ngẫm về tài nghệ của cha ông – những người đã góp phần tạo nên nét tinh vi sắc xảo trong nghệ thuật kiến trúc thời Nguyễn.

Theo Trung tâm BTDT Cố đô Huế